Heb ik nu last van stress of ben ik overspannen of heb ik een burn-out?

Een precieze grens trekken tussen 'normale' stress, overspannenheid en burn-out is lastig: alle drie zijn gradaties van ervaren spanning die geleidelijk in elkaar over lopen. Dit is tevens een oorzaak waardoor men vaak niet in de gaten heeft dat het mis gaat.

Grofweg kunt u stellen dat normale stress gezond is op voorwaarde dat die stress of spanning uw draagkracht niet overstijgt. Bij gezonde spanning wordt u extra alert waardoor u de situatie beter aan kunt. Uw lichaam maakt adrenaline aan waardoor u meer energie krijgt.

Bij overspannenheid is doorgaans sprake van (te) langdurige stress, het wordt lastiger om rust te vinden wanneer de dagelijkse spanning weg is.

De aanmaak van adrenaline en cortisol is te hoog en het lichaam heeft moeite om weer een balans te vinden. U voelt zich onrustig, raakt soms het overzicht kwijt en bent snel geirriteerd. Toch lukt het vaak om weer goed te functioneren door tijdelijk meer afstand te nemen van het werk en door de spanningsbron weg te nemen, bv door andere indeling van het werk of door een deel van het takenpakket af te stoten.

De diagnose burn-out wordt gesteld bij overspanning én wanneer de klachten langer dan 6 maanden aanhouden. Te hoge percentages cortisol hebben de natuurlijke herstelfunctie van het lichaam verstoord. Ontspannen lukt niet meer, u wordt cynisch en minder betrokken bij het werk. Moeheid en uitputting zijn de belangrijkste kenmerken. Burn-out kan zich op veel manieren uiten, het klachtenpatroon verschilt per persoon. Soms heeft men lichamelijke klachten, soms mentaal en vaak beiden. Klachten zijn o.a.:

• slecht slapen
• veel piekeren
• verminderde concentratie
• falend geheugen
• veelvuldig gevoel van incompetentie en/of boosheid
• steeds een gespannen en onrustig gevoel
• zich niet meer kunnen opladen voor een nieuwe werkdag
• een blijvend gevoel van "ik kan het niet meer aan", soms paniek

Hoe krijg je een burn-out?

Bij burn-out is de ervaren belasting op het werk gedurende langere tijd, vaak jaren, niet meer in overeenstemming met uw draagkracht.

De oorzaken hiervoor kunnen liggen in eigenschappen van:

• De persoon in kwestie: moeilijk 'nee' kunnen zeggen, perfectionisme, groot verantwoordelijkheidsgevoel, veeleisendheid voor zichzelf en anderen zijn een paar factoren die burn-out kunnen veroorzaken
• De werkinhoud: bv taken en/of verantwoordelijkheden zijn niet duidelijk of men moet continu op hoog niveau presteren
• Het team waarin men werkt: bv door conflicten, een slechte sfeer, onduidelijke communicatie, weinig waardering
• De organisatie: de eisen van de organisatie stroken niet met de eisen die de persoon in kwestie belangrijk vindt voor het werk

Behandeling van overspanning en burn-out

Bij overspanning en burn-out is het raadzaam om professionele hulp in te schakelen. Zelf een burn-out verhelpen is nagenoeg onmogelijk doordat u in een vicieuze cirkel bent beland.
De aanpak van overspanning is een andere dan die van burn-out. Om die reden is een goede diagnose belangrijk.

Bij overspanning onderzoek ik de belemmerende factoren en ga ik vrij snel over tot het trainen van vaardigheden.

Bij burn-out volg ik het protocol Richtlijn Overspanning en Burnout van de NVAB, Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. Dit protocol kent 3 fasen.

• Fase 1, de crisisfase richt zich op inventarisatie van de visie van de betrokkene, de werkomgeving, belastbaarheid en probleemoplossend vermogen van zowel de werkende als de werkomgeving. Alvorens naar fase 2 te gaan moet fase 1 goed doorlopen zijn
• Fase 2, de probleem- en oplossingsinventarisatie heeft als doel samen te kijken welke oplossingen mogelijk zijn voor betrokkene
• Fase 3, de toepassingsfase omvat begeleiding bij het toepassen van de gezamenlijk gekozen oplossingen voor de problematiek. Fase 2 en 3 kunnen elkaar afwisselen.

De diagnose van burn-out of overspanning stel ik aan de hand van een aantal tests en één tot drie gesprekken met de betrokkene.