Een precieze grens aangeven tussen 'normale' stress, overspannenheid en burn out is lastig. Het zijn namelijk alledrie gradaties van ervaren spanning die in elkaar overlopen. Zo kan de situatie ongemerkt verslechteren. Overspannenheid zit zeker niet tussen de oren: het lichaam speelt een cruciale rol door aanmaak van stresshormonen die vervolgens sterke invloed uitoefenen op het lichaam en het welbevinden.

Normale stress

Normale stress is gezond wanneer die stress of spanning uw persoonlijke draagkracht niet overstijgt. Gezonde spanning verhoogt uw alertheid zodat u de situatie waarin u zich bevindt beter aan kunt. Uw lichaam maakt twee stresshormonen aan: adrenaline, een stresshormoon dat zorgt voor meer energie, en noradrenaline, dat kan leiden tot o.a. onrust, angst, opwinding. Is de situatie opgelost, dan stopt die aanmaak mede door de werking van cortisol. Cortisol helpt het lichaam om te herstellen van de invloed van beide adrenalines en haalt zijn energie uit de spieren. Zo stopt de aanmaak van stresshormonen en u voelt dat de spanning weer afneemt: nu kunt u zich weer ontspannen.

Overspannenheid

Bij overspannenheid is sprake van (te) langdurige stress. Rust vinden wanneer de dagelijkse stress verdwijnt lukt moeilijk. Het lichaam maakt voortdurend adrenalines en cortisol aan. Gevolg is dat een gezonde balans hervinden moeilijk wil lukken. U voelt zich onrustig ook na het werk, raakt soms het overzicht kwijt en bent bv sneller dan normaal geïrriteerd. Tijdelijk meer afstand nemen van het werk (een lang weekend of vakantie) en het wegnemen van de spanningsbron (andere werkindeling of een deel van het takenpakket delegeren) kan een oplossing bieden.

Burn out

De diagnose burn out wordt gesteld bij overspanning en wanneer de spanningsklachten langer dan 6 maanden aanhouden. Te hoge percentages cortisol hebben de natuurlijke herstelfunctie van het lichaam duurzaam verstoord. Ontspannen lukt gewoon niet meer: de re-set knop is defect. U wordt cynisch en voelt zich minder betrokken bij het werk. Moeheid en uitputting zijn de belangrijkste kenmerken. Burn out uit zich op veel manieren, het klachtenpatroon verschilt per persoon. Soms heeft men lichamelijke klachten, soms mentaal en vaak beiden, zoals:

• slecht slapen
• veel piekeren
• verminderde concentratie
• falend geheugen
• veelvuldig gevoel van incompetentie en/of boosheid
• voortdurend een gespannen en onrustig gevoel
• zich niet meer kunnen opladen voor een nieuwe werkdag
• een blijvend gevoel van "ik kan het niet meer aan", soms ook paniekaanvallen
• verzwakt immuunsysteem: u bent vatbaarder voor ziektes

Hoe ontstaat een burn out?

Bij burn out is de ervaren belasting op het werk (of privé of beiden) gedurende langere tijd, vaak jaren, niet in overeenstemming met uw draagkracht. De oorzaken kunnen liggen in eigenschappen van (meestal is het een combinatie):

• de persoon in kwestie: moeilijk "nee" zeggen, perfectionisme, conscientieusheid, veeleisendheid voor uzelf en anderen zijn een aantal factoren
• de werkinhoud: bv taken en/of verantwoordelijkheden zijn niet duidelijk of u moet continu op hoog niveau presteren
• het werkteam: bv door conflicten, een slechte werksfeer, onduidelijke communicatie, weinig of geen waardering
• de organisatie: de eisen en/of ethiek van de organisatie stroken niet met de eisen die u belangrijk vindt

Hoe wel gezond met stress omgaan?

Eerst is het belangrijk dat u weet wat uw valkuilen zijn, het gaat dus om bewustwording derhalve. De volgende stap is kijken wat veranderd kan worden en is dat ook wat u wilt? Naast verandering van de situatie zal ook vaak verandering van uw eigen gedrag noodzakelijk zijn om weer op een prettige wijze aan het werk te gaan.